DAMAYI TANIYALIM

Damanın Tanımı

Bir oyun olmanın ötesinde DAMA BİR SPORDUR.

32 taşın birbirlerinin üzerinden atlayarak diğerini yok ettiği,8. hamleye ulaşıldığında güç ve hız kazanarak kral taş yanidama olma hakkını kazandığı;4000 yıllık tarihi olan bir spor !

Yoğun bir düşünce ve arınma, insan kişiliğinin bir aynası, soyut düşünmeyi geliştirmede bir alıştırma,  iyi oynandığında, siyah ve beyaz taşların  zarif bir dengeyle birbirlerinin üzerinden atladığı güzel bir sanat eseridir.

Damanın Tarihçesi

Bir oyun tahtası üzerinde bir taşın diğerinin üzerinden atlayarak onu aldığı ilk oyunun yaşı 4000 yıldır.

Mısır ve Ur’da oyun tahtası üzerinde taşlarla oynanan oyunlar vardı, fakat dama diyebileceğimiz ilk oyunlar MÖ 2000-1500 yıllarında Afrika’da taşların damaya çıkabilmesi düşünüldüğünde doğdu. On ikişer taşla oynanan bu oyunda, son kareye ulaşan piyona  ileri geri her yöne gitme hakkı veriliyordu.

Mısır firavunlarının oynadıkları oyunda damaya çıkan taşın bugünkünden daha az gücü vardı, herhangi bir yöne sadece bir kare ilerleyebiliyordu. İngiliz damasın da olduğu gibi “kısa dama’’ şeklinde onanıyor ve taş alma zorunluluğu bulunmuyordu. Bu oyuna “morris’’ deniyordu.

Yunanlılar MÖ 500 yıllarında “beş çizgi’’ denen bir oyun oynuyorlardı. Bu oyunun Roma’daki ismi “ 12 piyon”du. Adını bildiğimiz ilk dama oyuncusu 2yy da yaşamış olan Publius Musius Scaewola İdi. Gözlerini bağlayarak oynadığı söylenmektedir.

Roma’dan etkilenen Fransa ve İspanya’da oyunun adı 6.yy da “piyonlu oyun’’ olarak değiştirildi.Bu ülkelerde aynı zamanda Morris te oynandı.

Piyonlu oyunu Romalılardan alan araplarda oyunun adı’’alquerqu’’ oldu,ve damaya çıkan taşa sınırsız hamle özgürlüğü verildi.8 yy da arap’ların İspanya’yı işgali ile bu daha hızlı ve zevkli dama oyunu Avrupa’da benimsendi.

1000-1500 yılları arasında dama oyunu Fransa’da çok popülerdi, Fransız oyuncular 14.yy damayı santraç tahtası üzerinde oynamaya başladılar ve “hendeklerin oyunu “ anlamına gelen “jue de dames’’ adını verdiler. İngilizler “damalı tahta oyunu “anlamına gelen “checkers’’ ismimi seçtiler 15.yy da muhtemelen yine Fransız’lar tarafından yapılan başka bir değişiklik dama oyununun karakterini değiştirdi ve “zorunlu piyon alma’’ kuralı getirildi.

Türkler arasında oynanan strateji oyunu “dokuztaş’’tır. Bu oyunu İskitlerin, Hunların ve Göktürklerin oynadığı bilinmektedir.

Dokuztaş’, 162 taşla oynanıyor. Oyun tahtasında iki sıra halinde dizilmiş 9′ardan 18 çukur ve oyuncuların kazandıkları taşları koyması için iki hazine (çukur) bulunmaktadır. Her oyuncu 9 çukur, 81 taş, 1 hazine olmak üzere oyun tahtasını paylaşır. Oyunun başlangıcında her çukurda dokuz taş bulunur. Oyunun adı buradan gelir. Bugün dünya ülkelerinde mankala adıyla oynanan oyun, dokuz kumalaktan türemiştir. Mankala, Arapça ‘hareket ettirmek’ anlamına gelir. Bu oyun günümüzde, oyun tahtasında altışar göz veya oyuk ve her oyukta altışar taş olmak üzere, toplam 72 taşla oynanmaktadır. Taş sayısı, oyunun oynandığı yere göre değişkenlik gösterir. Bazı yerlerde, toplam 48 taş ile oynanır.

Yakın tarihte damanın en eski yazılı belgesi 1889 da Harekil efendinin yazmış olduğu iki risaledir. Harekil Efendi burada Ethem bey, Derviş Hamper. Nadir Molla, Halil Paşa, Şakir Paşa ve Damacı Başı İbrahim Bey’den oyunlar yayınlamıştır.

İbrahim beyin Damacı Başı olduğu Abdülaziz döneminde dama en parlak çağını yaşamış İbrahim beye en yüksek memur maaşı sayılabilecek 10 altın maaş bağlanmıştır.

Son yılların en büyük dama ustaları İzmir’den çıkmıştır Mürşit Ersöz (Hamleci Hurşit), Faik Yıldız, Göksel Kaya ve Hayri Çakır örnek olarak sayılabilir.

Damanın Faydaları

• Hızlı ve doğru düşünmeye alıştırır, olaylara doğru yorumlarla yaklaşabilme yeteneği kazandırır.
• Dikkati bir konuda yoğunlaştırma alışkanlığı sağlar.
• Kendine güven duygusu aşılar ve geliştirir.
• Bireysel güç ve yetenekleri açığa çıkarmaya yardımcı olur.
• Konulara şüpheci yaklaşımı benimsetir. Çok yönlü ve diyalektik düşünmeyi geliştirir.
• Kişileri düşünen, araştıran yargılayan bireyler haline getirir ve yaratıcılıklarını geliştirir.
• Başarıya sistemli ve disiplinli bir çalışma ile ulaşılabileceğinin kavranmasını sağlar.
• Kurallara uymayı, dostça yarışmayı, kaybetmeyi kabullenmeyi, kazananı kutlamayı öğretir.

DAMA KURALLARI

ETİK KURALLAR

• Ustalara ve yaşlılara saygı gösterilir.
• Oyuna başlarken karşılıklı başarılar dilenir.
• Oyun tahtasına taşlar sert vurulmaz, saate sert vurulmaz.
• Taş alınacağı zaman, rakip uyarılır. Fazla sayıda taş alınacaksa, sayılarak rakibin onayı alınır.
• Damaya çıkan taş rakibe bildirilir.
• Yenilginin açık olduğu durumlarda oyun bırakılır.
• Tutulan taş oynanmalıdır.
• Oyun tahtasına hamle yapma amacı dışında el sokulmaz.
• Açık ‘kayım’ durumlarında oyunda ısrar edilmez.

 

TURNUVA KURALLARI

• Oyuna beyaz taşlar başlar siyahlar saate basar.
• Saati biten ya da bayrağı düşen pozisyon ne olursa olsun oyunu kaybeder.
• İlk 20 hamlede beraberlik teklif edilemez.
• Oyun esnasında cep telefonları kapalı ya da uçak modunda olmalıdır.
• Seyircilerin telefonları sessiz durumda olmalıdır. Seyircinin telefonu çalarsa para cezası uygulanır.
• Oyun tahtasına el sokulmaz ve taşlar rakipten izin almadan düzeltilmez.
• Oyunlarda notasyon yazılması zorunludur.
• İtirazlar hakemlere yapılacaktır.
• Oyunun sonucu hakkında anlaşma yapılamaz böyle bir durumda iki sporcu da ihraç edilir.
• Hakem tarafından mazereti kabul edilen sporcular 1 maça çıkmayabilir.
• Yüksek sesle konuşmak oyunlara karışmak yasaktır.
• Yanlış renklerle oyuna başlayanlar hakem tarafından bir engelleme olmazsa oyuna devam edebilirler.
• İtiraz halinde hakem saati durdurarak durumu değerlendirir.
• Hakem kararları kesindir itiraz edilemez.
• Beraberlik durumunda saat avantajı ortadan kalkar. Sporcuların itirazı halinde hakem saati durdurarak durumu inceler gerekli kararı verir.
• Kuralar ve eşleşmelerle ilgili itirazlar her tur başlangıcında yazılı olarak hakem kurulu yetkilisine sunulur.
• Eşleşmeler puan ve averajlar açıklayıcı bir şekilde her turda asılı olarak yayınlanacaktır.
• Eşleşmelerde ve averaj hesaplarında alınacak kriterler sporculara duyurulacaktır.
• Hakemler her tur sonuçlarını sporcu ve hakem imzalarıyla teknik hakeme ulaştıracaklardır.
• Eşleşmelerin ve yarışmaların amacı en iyi sporcuyu seçmek olacaktır.
• Oyun esnasında telefon ve benzeri kulaklık gerektiren cihazlar kullanılmayacaktır.
• Oyun alanına geç gelen sporcular hakem tarafında uyarılacak, geciken oyuncunun rakibinden saate basması istenecektir.
• Mazeret bildirmeden ve izin almadan turnuvayı terk edenler merkez hakem kuruluna sevk edilirler. Turnuva başlangıcında uygulanacak yaptırımlar açıklanır.
• Merkez hakem kurulundan ceza alanlar ve organizasyon komitesi tarafından kabul edilmeyen sporcular turnuvaya alınmazlar.
• Tüm davetlere rağmen oyuna çıkmayan sporcular turnuvadan ihraç edilirler.

 SAAT KURALLARI

Saat kuralları ve diğer kurallar sporcuların daha rahat ve güvende olmalarını sağlamak içindir.

• Siyah taşla oynayan oyuncu saate basar, beyazlar oyuna başlar.
• Bayrağı düşen oyuncu oyunu kaybeder. (Mekanik saatler)
• Saati sıfırlanan sporcu oyunu kaybetmiş sayılır. (Elektronik saatler)
• Hakemin saati koyduğu yer izin alınmadan değiştirilemez.
• Saatlere taş sürülen elle basılır.
• Saat kullanamayan sporculara imkan varsa saati kullanacak yardımcı verilir.
• Rakibi gelmeyen sporcu hakeme sorarak saate basar ve rakibini bekler.
• İki sporcu da gelmezse 20 dakika sonra hakem sonuca karar verir.
• Özel ihtiyaçları için masadan kalkan sporcunun sıra kendisinde ve saati çalışıyor olmalıdır.
• Anlaşmazlıklar ve özel durumlarda hakem süre artışı ya da eksiltme kararı verebilir.
• Hakemler itiraz veya danışma durumlarında mutlaka saati durduracaktır.
• Saatine basmayı unutan bir sporcu, rakibin bilerek bunu kullandığı fark edilirse, saat konusunda uyarılır ve diğer sporcuya uyarı verilir.
• Saat bitmesine rağmen sıra kendisinde olan sporcu taş almak zorundadır.
• Saatlerde bir eksiklik ya da arıza olduğu ileri sürülerek saat değişimi teklif edilebilir.

12.Dama Taşların Hareketi

• Sekizinci yataya çıkan taş dama olduğu belirtilir.
• Ancak bir sonraki hamlede taş dama özelliği kazanır.

16. Çok Taş Alma Mecburiyeti

18.Beraberlik (KAYIM)